Vernevelen houdt koeien koel en gaat hittestress tegen (2024)

De Bruijn is de zevende generatie op de Gelderse boerderij. In 2009 heeft hij samen met zijn vader het bedrijf overgenomen van zijn oom. Naast zijn werk op de boerderij werkt hij ook buiten de deur. Al 25 jaar werkt hij als vruchtbaarheidsbegeleider. Hij doet dit nu voor het vierde jaar bij Tellus Focus. 'Ik heb werk buiten de deur nodig om mijn ogen open te houden. Het houdt me alert en scherp.'

Na in 2009 het bedrijf overgenomen te hebben, is in 2010 een nieuwe stal gebouwd. 'Ons doel was de productie verdubbelen.' In tien jaar tijd zijn vader en zoon van 7,2 ton kilo melk naar 1,5 miljoen kilo melk gegaan. 'In die tien jaar hebben we ook roerende jaren gehad dat het amper uit kon. Daarom heb ik toen ook veel buiten de deur gewerkt.'

De zomer van 2018 was de eerste echt hete zomer sinds De Bruijn en zijn vader het bedrijf hadden overgenomen. De twee kregen ook nog eens te maken met een muizenplaag. 'We kregen dat jaar zo het deksel op de neus.'

De Bruijn legt uit dat hij grond had waar niets op groeide, verdroging, een muizenplaag en de koeien zakten met 5 liter melk in een week. 'Toen heb ik mijn netwerk gebeld en rondgevraagd naar mogelijkheden om hittestress tegen te gaan.'

De veehouder verdiepte zich in meerdere systemen. Hij ging bij verschillende boeren langs om te kijken hoe zij maatregelen troffen en wat het best bij hem en zijn bedrijf zou passen.

Eerst wekte een soakingsysteem zijn interesse. Onder lage druk worden dan waterdruppels de stal in geblazen. 'Ik ben bij een boer tussen de koeien gaan staan met mijn armen gespreid om eens te voelen wat een koe zou voelen. Ik werd nat en dat was dus precies wat ik niet wilde.'

Tekst gaat verder onder kader.

Dit artikel is onderdeel van het thema Hitte in de Nieuwe Oogst van 7 juni. Daarin is onder andere aandacht voor hitte bij diertransport, hittemaatregelen bij vleeskuikens en een reportage met de familie Rompelberg, die hittecomfort voor de koeien heeft ingebed in de bedrijfsvoering.

Soaking paste ook niet binnen zijn bedrijfsvoering vanwege de diepstrooiselboxen waar hij mee werkt. 'Als de koeien nat zijn en in de boxen gaan liggen wordt dat natuurlijk een enorme infectiebron en dat moet je niet hebben', legt hij uit.

Via via kwam hij in contact met een boer in Moergestel. 'Het was een mooie, warme dag. Ik kwam die stal binnen en zag gelijk dat het voerhek vol stond met vretende koeien. In de ligboxen lagen de dames lekker te herkauwen, terwijl bij mij het schuim op de bek stond.' Het was in de stal zeven graden koeler dan buiten. De Bruijn was helemaal enthousiast.

'Ik ben gelijk gaan bellen en kwam bij Hittestress.nl uit. De lijntjes waren kort en de medewerkers waren alert en attent. Zij hebben mij geadviseerd en ik heb hun systeem gekocht.'

Aan de twaalf ventilatoren in de stal is een leiding gemaakt die water aanvoert bij de ventilatoren. Door de windkracht van de ventilator en het water uit de vernevelaars die daarop gemonteerd zitten, wordt de lucht kouder. Daarbij worden de koeien niet nat.

Automatische aansturing

Het systeem werkt automatisch met sensoren die de temperatuur meten. 'De ventilatoren gaan bij 20 graden draaien en bij 24 graden gaat ook verneveling aan.'

De Bruijn deed het voorbereidende werk zelf. 'Ik heb overlegd met Hittestress.nl hoe ik de kosten het beste kon drukken.' Daarom heeft de veehouder samen met hulp zelf de ventilatoren opgehangen, de waterleidingen getrokken en de stroom aangelegd.

'Nou moet ik eerlijk zeggen dat ik dat nogal onderschat heb. Ik dacht: dat doen we binnen twee dagen met twee man. Maar dat werden vier dagen', zegt De Bruijn lachend.

Doordat alle leidingen al getrokken waren en de ventilatoren hingen, konden de medewerkers van Hittestress.nl het systeem makkelijk installeren en aansluiten. 'Dat zijn vakmensen die weten wat ze doen. Dan weet ik ook zeker dat het goed gebeurt en daar ga ik zelf niet voor lopen klooien.'

Onderhoud van het systeem is simpel vindt de veehouder. 'In de herfst sluiten we alle leidingen af tegen de vorst en maken we het systeem goed schoon. In het vroege voorjaar plaatsen we nieuwe filters en maken we alles weer gereed om alles te laten draaien zodra het warme weer op komst is.' Deze werkzaamheden en het onderhoud kosten De Bruijn ongeveer 500 euro per jaar.

Weinig storing

Het systeem heeft weinig last van storing. 'Ik ben zelf helemaal niet technisch en houd ervan als ik ontzorgd word. Dus zodra er wel iets is laat ik altijd de vakmannen van Hittestress.nl komen', geeft de Bruijn toe. 'Het bedrijf zit in Buren vlakbij Herwijnen, daardoor kunnen de medewerkers altijd even langs komen als ze tijd hebben.'

Sinds De Bruijn verneveling gebruikt, ziet hij nauwelijks productieschommelingen meer bij warm weer. 'Voorheen hadden de koeien echt last van productiedaling tot zelfs 8 liter in een week. Dat zien we nu niet meer.'

Koeien voelen zich lekker

Door hittestress kunnen vruchtbaarheids- en klauwgezondheidsproblemen optreden, maar ook dat komt niet meer voor. 'De koeien voelen zich lekker en ervaren geen stress door een te warme omgeving. Ze vreten net zoveel voer als altijd en dat zorgt automatisch dat er niets verandert op andere gebieden', ervaart de melkveehouder

Toch heeft het systeem ook een nadeel. 'De ventilatoren gebruikten over de afgelopen 2 jaar 15.000 tot 18.000 kilowatt stroom per jaar.' Het bedrijf heeft zonnepanelen op het dak liggen en is zelfvoorzienend qua stroomgebruik. 'Dat maakt het wel beter te doen. En dit systeem is het 100 procent waard', voegt De Bruijn toe.

Naast het vernevelingssysteem heeft de stal ook een geïsoleerd dak en zijn de wanden voorzien van windbreekgaas. 'Door het geïsoleerde dak hebben de koeien geen last van zonlicht, wat weer een warmtebron scheelt.'

Plan voor kalveren

Niet alleen de koeien, maar ook de kalveren krijgen een plan tegen hittestress. 'De kalveren zijn ook gevoelig voor hitte en mogen niet vergeten worden.' Na de geboorte van de kalveren, worden ze gehuisvest in eenlingboxen. Deze boxen staan in een open, geïsoleerd stalletje zodat ze uit de wind staan.

'Dat hokje heb ik in 2012 gebouwd om een beter klimaat te realiseren voor mijn kalveren.' De open kant is afgedekt met windbreekgaas. Dat zorgt ervoor dat de dieren geen tocht ervaren. 'Door dit hok heb ik minder uitval onder de kalveren', licht de ondernemer toe.

Als de kalveren iets ouder zijn, gaan ze naar de jongveeschuur. De schuur is verdeeld in drie soorten hokken. Eerst komen de kalveren in een potstal waar ze in een dik pak stro kunnen liggen. Bij het voerhek liggen roosters bij het voerhek, zodat het stro zo schoon mogelijk blijft. Als de kalveren weer wat ouder zijn, komen ze helemaal op roosters. Deze twee leeftijdsgroepen worden allebei extra beschermd door een schut boven het liggedeelte.

'Door het schut boven de hokken kunnen de kalveren daaronder liggen en valt de koude lucht niet bovenop de kalfjes.' Het schut bedekt de helft van het liggedeelte. Zo kunnen de kalveren kiezen of ze lekker uit de wind onder het schut gaan liggen als het wat kouder is of voor het schut gaan liggen als het warm is in de stal. De oudste groep kalveren in de jongveestal wordt gehuisvest op roosters zonder schut.

Ventilatie in jongveestal

De jongveestal is ook voorzien van een ventilator. 'Deze zet ik handmatig aan als de temperatuur hoger is dan 20 graden.' De ventilator is aan het eind van de voergang tegen de achterzijde van de stal opgehangen, zodat de koude lucht over de voergang naar boven wordt verplaatst. 'Deze manier van luchttoevoer zorgt ervoor dat de kalfjes niet in de tocht staan.'

In de toekomst wil De Bruijn het gedeelte waar de droge koeien staan verbouwen en daar verneveling installeren. 'Dat is niet per se een toekomstvisie, want het is de bedoeling dat dit eind van dit kalenderjaar rond is', merkt hij lachend op.

De Bruijn had dit systeem nog niet bij de droge koeien geïnstalleerd om de het financiële plaatje. 'Zo'n systeem installeren is toch een flinke investering en de groep koeien die moet produceren, heeft dan voorrang.'